Ειρήνη ή Pax Romana
Afrika, 3 Σεπτέμβρη 2006
«Ειρήνη δεν είναι απλώς η απουσία πολέμου.
Είναι επίσης μια κατάσταση τού μυαλού.
Διαρκής ειρήνη μπορεί να έρθει μόνο σε ειρηνικούς ανθρώπους.» Τζαβαχαρλάλ Νεχρού
Όταν θέλεις να μιλήσεις για την ειρήνη, ξαφνικά αντιλαμβάνεσαι ότι χειρίζεσαι μια ιδέα που επιδέχεται πολλές ερμηνείες, και μπορεί να προσεγγιστεί με διάφορους τρόπους, ανάλογα και με το ποιος κάνει την ερμηνεία αυτή. Η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία ισχυρίστηκε ότι επέβαλε παγκόσμια ειρήνη, για μερικές εκατοντάδες χρόνια. Την ονόμασαν «Pax Romana» (Ρωμαϊκή Ειρήνη). Οποιοδήποτε κράτος δοκίμαζε να σηκώσει κεφάλι ενάντια στην αυτοκρατορία, το απέκοπταν βίαια, και αυτό οι Ρωμαίοι το ονόμαζαν «ειρήνη». Ίσως αυτή ήταν και η ειρήνη που ο Χίτλερ ήθελε να φέρει στον κόσμο. Έχοντας τα προαναφερόμενα υπόψη, πρέπει κανείς να είναι πολύ προσεκτικός, ανάλογα με το ποιος χρησιμοποιεί αυτόν τον όρο και με ποιο τρόπο.
Το ερώτημα είναι αν αυτό που βιώνουμε σήμερα στην Κύπρο είναι ειρήνη ή Pax Romana. Μια ειρήνη που περιβάλλεται από στρατιωτικές ζώνες και χρειάζεται στρατιωτική προστασία, δεν θα μπορούσε ποτέ να είναι πραγματική. Μια κατάπαυση του πυρός, ακόμα και μετά από τριάντα χρόνια, χωρίς μια δεσμευτική συμφωνία ειρήνης που θα επέβαλλε την αποχώρηση όλων των στρατιωτικών δυνάμεων, ποτέ δεν θα μπορούσε να θεωρηθεί αυθεντική. Ειρήνη δεν είναι απλώς το σταμάτημα των εχθροπραξιών, αλλά και η απουσία της πιθανότητας να επανέλθει η βία. Ο τουρκικός στρατός ισχυρίζεται ότι μένει στο νησί για να προστατεύσει την τουρκική εθνότητα, ενώ ο ελληνικός στρατός ξοδεύει χιλιάδες λίρες για την αναβάθμιση της άμυνας, με τον ισχυρισμό ότι μία μέρα οι Τούρκοι θα επιτεθούν ξανά.
Οι νέοι και στις δύο κοινότητες του νησιού μεγαλώνουν μαθαίνοντας ότι ο στρατός είναι εκεί και τους προστατεύει από τους κακούς γείτονες, που θα τους επιτεθούν μια μέρα, όπως έγινε και στο παρελθόν. Έτσι, στην πραγματικότητα εκπαιδεύονται να έχουν καχυποψία και επιθετικότητα, επειδή έχουν κακούς γείτονες που στο μέλλον θα εισβάλουν και θα προσπαθήσουν να τους εξοντώσουν. Η ειρήνη όμως είναι κάτι προσωρινό, διαρκεί μόνο στο παρόν τους. Προστατεύεται από το γενναίο στράτευμα, αλλά είναι εύθραυστη και μπορεί να καταρρεύσει, ανά πάσα στιγμή. Μεγαλώνοντας σε ένα τέτοιο περιβάλλον, ποια μπορεί να είναι η συλλογική σκέψη του Κύπριου; Διχοτόμηση ή συνύπαρξη, αγάπη ή μίσος, ειρήνη ή πόλεμος; Έζησα τα περισσότερα χρόνια της ζωής μου στη σκοτεινή πλευρά. Θύμα ενός συστήματος που δεν θα μπορούσε να επιβιώσει ούτε είκοσι τέσσερις ώρες, χωρίς μίσος. Ξέρω πόσο δύσκολο είναι να ξεφορτωθείς την εχθρότητα που περιτριγυρίζει το κεφάλι σου ανενόχλητα, χωρίς ποτέ να έχει αποκρουστεί. Πώς προχωρούμε, όμως, από συλλογική σκέψη που εστιάζεται στον πόλεμο, σε συλλογική σκέψη που εστιάζεται στην ειρήνη; Το πρώτο πράγμα που λέω στους μαθητές μου στη δημοσιογραφία, είναι να μην αναζητήσουν μια τεχνική, αλλά να κοιτάξουν βαθιά μέσα στις καρδιές τους. Αυτό που θα χαράξει το μελάνι στο λευκό χαρτί και θα γίνει άρθρο, είναι η προέκταση τού τι συμβαίνει στην καρδιά και τού πώς αυτό φιλτράρεται από τον νου. Η ειρήνη γεννιέται στην καρδιά του ατόμου που καταφέρνει να ξεφύγει από τη σφυρηλάτηση, την οποία του επιβάλλει το φιλοπόλεμο εκπαιδευτικό σύστημα.
Η παρούσα κατάσταση μάς δείχνει ότι η ειρήνη -με την έννοια της συνύπαρξης, χωρίς εσωτερικές άμυνες- μπορεί να επιτευχθεί από άτομα που κατάφεραν να διασπάσουν τη δομή του κατεστημένου και να διευρύνουν τον τρόπο σκέψης τους, πέρα από όσα η κοινωνία επιβάλλει. Η ειρήνη μπορεί να γίνει συλλογικός τρόπος σκέψης, μόνο όταν γίνει μέρος της πολιτικής ατζέντας και περάσει μέσα στη σχολική ύλη, αλλά και στον τρόπο εκπαίδευσης. Κάποιες αλλαγές στα σχολικά βιβλία, δεν σημαίνουν κατ’ ανάγκη και αλλαγή οπτικής, ως προς το πώς παρουσιάζεται η άλλη κοινότητα στα μυαλά των παιδιών. Δώστε μου ένα βιβλίο για την ειρήνη και θα μπορούσα να το μετατρέψω αμέσως σε εγχειρίδιο πολέμου, στα μυαλά των παιδιών. Θα μπορούσα να κάνω την ίδια διαστρέβλωση σε ένα βιβλίο που προωθεί την έχθρα. Διδασκαλία δεν είναι απλώς η παράδοση της ύλης του σχολικού βιβλίου, αλλά και ο τρόπος με τον οποίο ο δάσκαλος πραγματεύεται την ύλη αυτή.
Τα παιδιά μου δεν βλέπουν την άλλη κοινότητα ως «γειτονική», άρα ούτε ως διαχωρισμένη ούτε ως «μη κυπριακή». Δεν αισθάνονται έχθρα, γιατί τους υπέδειξα την κυπριακή ταυτότητα και των δυο κοινοτήτων, αλλά και τις οδύνες που και οι δυο υπέφεραν. Δεν τους απέκρυψα τις ιστορικές αλήθειες, αλλά ούτε και τους παρουσίασα τη μια κοινότητα ως λιγότερο αθώα ή ένοχη. Καταδίκασα τους ενόχους και στις δυο κοινότητες και άφησα τα παιδιά μου να δουν το άσχημο πρόσωπο του πολέμου, ώστε να γνωρίζουν γιατί είναι καλύτερα να επιλέγουν την ειρήνη.
Η ειρήνη δεν είναι κάτι που μεταφέρεται με τα γονίδια. Μπορεί να διδαχτεί από αυτούς που ήδη την έχουν συλλάβει στην καρδιά τους. Μπορείς να απολαύσεις τον πλήρη καρπό της ειρήνης, όταν αυτή μετασχηματιστεί από μια καλή ιδέα, σε αναπόσπαστη ποιότητα τής συνείδησής σου. Τότε, δεν μπορεί να κλονιστεί από απειλές και πολιτικές ατζέντες, γιατί είναι μέρος της ύπαρξής σου. Δίνει την ικανότητα να συγχωρείς, να συνυπάρχεις και να βαδίζεις μέσα στην αλήθεια, χωρίς συμβιβασμούς. Τότε, η ειρήνη δεν είναι κάτι που αγαπάς μόνο, αλλά κάτι που πράττεις, και αυτό το νησί χρειάζεται ειρηνοποιούς όσο ποτέ άλλοτε.
Τόνι Αγκαστινιώτης
Afrika, 3 Σεπτέμβρη 2006
«Ειρήνη δεν είναι απλώς η απουσία πολέμου.
Είναι επίσης μια κατάσταση τού μυαλού.
Διαρκής ειρήνη μπορεί να έρθει μόνο σε ειρηνικούς ανθρώπους.» Τζαβαχαρλάλ Νεχρού
Όταν θέλεις να μιλήσεις για την ειρήνη, ξαφνικά αντιλαμβάνεσαι ότι χειρίζεσαι μια ιδέα που επιδέχεται πολλές ερμηνείες, και μπορεί να προσεγγιστεί με διάφορους τρόπους, ανάλογα και με το ποιος κάνει την ερμηνεία αυτή. Η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία ισχυρίστηκε ότι επέβαλε παγκόσμια ειρήνη, για μερικές εκατοντάδες χρόνια. Την ονόμασαν «Pax Romana» (Ρωμαϊκή Ειρήνη). Οποιοδήποτε κράτος δοκίμαζε να σηκώσει κεφάλι ενάντια στην αυτοκρατορία, το απέκοπταν βίαια, και αυτό οι Ρωμαίοι το ονόμαζαν «ειρήνη». Ίσως αυτή ήταν και η ειρήνη που ο Χίτλερ ήθελε να φέρει στον κόσμο. Έχοντας τα προαναφερόμενα υπόψη, πρέπει κανείς να είναι πολύ προσεκτικός, ανάλογα με το ποιος χρησιμοποιεί αυτόν τον όρο και με ποιο τρόπο.
Το ερώτημα είναι αν αυτό που βιώνουμε σήμερα στην Κύπρο είναι ειρήνη ή Pax Romana. Μια ειρήνη που περιβάλλεται από στρατιωτικές ζώνες και χρειάζεται στρατιωτική προστασία, δεν θα μπορούσε ποτέ να είναι πραγματική. Μια κατάπαυση του πυρός, ακόμα και μετά από τριάντα χρόνια, χωρίς μια δεσμευτική συμφωνία ειρήνης που θα επέβαλλε την αποχώρηση όλων των στρατιωτικών δυνάμεων, ποτέ δεν θα μπορούσε να θεωρηθεί αυθεντική. Ειρήνη δεν είναι απλώς το σταμάτημα των εχθροπραξιών, αλλά και η απουσία της πιθανότητας να επανέλθει η βία. Ο τουρκικός στρατός ισχυρίζεται ότι μένει στο νησί για να προστατεύσει την τουρκική εθνότητα, ενώ ο ελληνικός στρατός ξοδεύει χιλιάδες λίρες για την αναβάθμιση της άμυνας, με τον ισχυρισμό ότι μία μέρα οι Τούρκοι θα επιτεθούν ξανά.
Οι νέοι και στις δύο κοινότητες του νησιού μεγαλώνουν μαθαίνοντας ότι ο στρατός είναι εκεί και τους προστατεύει από τους κακούς γείτονες, που θα τους επιτεθούν μια μέρα, όπως έγινε και στο παρελθόν. Έτσι, στην πραγματικότητα εκπαιδεύονται να έχουν καχυποψία και επιθετικότητα, επειδή έχουν κακούς γείτονες που στο μέλλον θα εισβάλουν και θα προσπαθήσουν να τους εξοντώσουν. Η ειρήνη όμως είναι κάτι προσωρινό, διαρκεί μόνο στο παρόν τους. Προστατεύεται από το γενναίο στράτευμα, αλλά είναι εύθραυστη και μπορεί να καταρρεύσει, ανά πάσα στιγμή. Μεγαλώνοντας σε ένα τέτοιο περιβάλλον, ποια μπορεί να είναι η συλλογική σκέψη του Κύπριου; Διχοτόμηση ή συνύπαρξη, αγάπη ή μίσος, ειρήνη ή πόλεμος; Έζησα τα περισσότερα χρόνια της ζωής μου στη σκοτεινή πλευρά. Θύμα ενός συστήματος που δεν θα μπορούσε να επιβιώσει ούτε είκοσι τέσσερις ώρες, χωρίς μίσος. Ξέρω πόσο δύσκολο είναι να ξεφορτωθείς την εχθρότητα που περιτριγυρίζει το κεφάλι σου ανενόχλητα, χωρίς ποτέ να έχει αποκρουστεί. Πώς προχωρούμε, όμως, από συλλογική σκέψη που εστιάζεται στον πόλεμο, σε συλλογική σκέψη που εστιάζεται στην ειρήνη; Το πρώτο πράγμα που λέω στους μαθητές μου στη δημοσιογραφία, είναι να μην αναζητήσουν μια τεχνική, αλλά να κοιτάξουν βαθιά μέσα στις καρδιές τους. Αυτό που θα χαράξει το μελάνι στο λευκό χαρτί και θα γίνει άρθρο, είναι η προέκταση τού τι συμβαίνει στην καρδιά και τού πώς αυτό φιλτράρεται από τον νου. Η ειρήνη γεννιέται στην καρδιά του ατόμου που καταφέρνει να ξεφύγει από τη σφυρηλάτηση, την οποία του επιβάλλει το φιλοπόλεμο εκπαιδευτικό σύστημα.
Η παρούσα κατάσταση μάς δείχνει ότι η ειρήνη -με την έννοια της συνύπαρξης, χωρίς εσωτερικές άμυνες- μπορεί να επιτευχθεί από άτομα που κατάφεραν να διασπάσουν τη δομή του κατεστημένου και να διευρύνουν τον τρόπο σκέψης τους, πέρα από όσα η κοινωνία επιβάλλει. Η ειρήνη μπορεί να γίνει συλλογικός τρόπος σκέψης, μόνο όταν γίνει μέρος της πολιτικής ατζέντας και περάσει μέσα στη σχολική ύλη, αλλά και στον τρόπο εκπαίδευσης. Κάποιες αλλαγές στα σχολικά βιβλία, δεν σημαίνουν κατ’ ανάγκη και αλλαγή οπτικής, ως προς το πώς παρουσιάζεται η άλλη κοινότητα στα μυαλά των παιδιών. Δώστε μου ένα βιβλίο για την ειρήνη και θα μπορούσα να το μετατρέψω αμέσως σε εγχειρίδιο πολέμου, στα μυαλά των παιδιών. Θα μπορούσα να κάνω την ίδια διαστρέβλωση σε ένα βιβλίο που προωθεί την έχθρα. Διδασκαλία δεν είναι απλώς η παράδοση της ύλης του σχολικού βιβλίου, αλλά και ο τρόπος με τον οποίο ο δάσκαλος πραγματεύεται την ύλη αυτή.
Τα παιδιά μου δεν βλέπουν την άλλη κοινότητα ως «γειτονική», άρα ούτε ως διαχωρισμένη ούτε ως «μη κυπριακή». Δεν αισθάνονται έχθρα, γιατί τους υπέδειξα την κυπριακή ταυτότητα και των δυο κοινοτήτων, αλλά και τις οδύνες που και οι δυο υπέφεραν. Δεν τους απέκρυψα τις ιστορικές αλήθειες, αλλά ούτε και τους παρουσίασα τη μια κοινότητα ως λιγότερο αθώα ή ένοχη. Καταδίκασα τους ενόχους και στις δυο κοινότητες και άφησα τα παιδιά μου να δουν το άσχημο πρόσωπο του πολέμου, ώστε να γνωρίζουν γιατί είναι καλύτερα να επιλέγουν την ειρήνη.
Η ειρήνη δεν είναι κάτι που μεταφέρεται με τα γονίδια. Μπορεί να διδαχτεί από αυτούς που ήδη την έχουν συλλάβει στην καρδιά τους. Μπορείς να απολαύσεις τον πλήρη καρπό της ειρήνης, όταν αυτή μετασχηματιστεί από μια καλή ιδέα, σε αναπόσπαστη ποιότητα τής συνείδησής σου. Τότε, δεν μπορεί να κλονιστεί από απειλές και πολιτικές ατζέντες, γιατί είναι μέρος της ύπαρξής σου. Δίνει την ικανότητα να συγχωρείς, να συνυπάρχεις και να βαδίζεις μέσα στην αλήθεια, χωρίς συμβιβασμούς. Τότε, η ειρήνη δεν είναι κάτι που αγαπάς μόνο, αλλά κάτι που πράττεις, και αυτό το νησί χρειάζεται ειρηνοποιούς όσο ποτέ άλλοτε.
Τόνι Αγκαστινιώτης